Collecte

Nous vous en supplions, Seigneur, que le sentiment de notre dévotion devienne fructueux par votre grâce ; parce que les jeûnes que nous avons entrepris nous seront utiles lorsqu’ils seront agréables à votre bonté. Par N.-S.

Lecture Is. 49, 8-15

Ainsi parle le Seigneur : Au temps favorable je t’ai exaucé, et au jour du salut je t’ai secouru ; je t’ai conservé, et je t’ai établi pour l’alliance du peuple, pour relever le pays, pour posséder les héritages dissipés ; pour dire à ceux qui sont dans les chaînes : Sortez ; et à ceux qui sont dans les ténèbres : Paraissez. Ils paîtront sur les chemins, et toutes les plaines leur serviront de pâturages. Ils n’auront plus ni faim ni soif ; la chaleur et le soleil ne les frapperont plus, car celui qui a pitié d’eux les conduira et les mènera boire aux sources des eaux. Alors je changerai toutes mes montagnes en chemin, et mes sentiers seront exhaussés. Voici, ceux-là viennent de loin, et ceux-ci du septentrion et du couchant, et les autres de la terre du midi. Cieux, louez-le ; terre, sois dans l’allégresse ; montagnes, faites retentir sa louange, car le Seigneur consolera son peuple, et il aura pitié de ses pauvres. Cependant Sion a dit : Le Seigneur m’a abandonnée, et le Seigneur m’a oubliée. Une femme peut-elle oublier son enfant, et n’avoir pas pitié du fils de ses entrailles ? Mais quand elle l’oublierait, moi je ne t’oublierai pas, dit le Seigneur tout-puissant.

ÉvangileJn. 8, 12-20

En ce temps-là, Jésus parla à la foule des Juifs disant : Je suis la lumière du monde ; celui qui me suit ne marchera pas dans les ténèbres, mais Il aura la lumière de la vie. Les pharisiens lui dirent donc : Vous vous rendez témoignage à vous-même ; votre témoignage n’est pas vrai. Jésus leur répondit : Quoique je me rende témoignage à moi-même, mon témoignage est vrai car je sais d’où je viens, et où je vais ; mais vous, vous ne savez pas d’où je viens, ni où je vais. Vous jugez selon la chair ; moi je ne juge personne ; et si je juge, mon jugement est vrai car je ne suis pas seul ; mais je suis avec le Père qui m’a envoyé. Il est écrit dans votre loi que le témoignage de deux hommes est vrai. Or je me rends témoignage à moi-même ; et le Père, qui m’a envoyé, me rend aussi témoignage. Ils lui disaient donc : Où est votre Père ? Jésus leur répondit : Vous ne connaissez ni moi, ni mon Père ; et si vous me connaissiez, vous connaîtriez aussi mon Père. Jésus dit ces choses, enseignant dans le temple, au lieu où était le trésor ; et personne ne l’arrêta, parce que son heure n’était pas encore venue.

Super Io., cap. 8 l. 5 Postquam dominus ostendit Iudaeos aliquam spiritualem originem habere, hic excludit ab eis origines quas sibi praesumptuose attribuebant, et primo excludit originem, quam se traxisse dicebant ab Abraham; secundo originem, quam se putabant habere a Deo, ibi dixerunt itaque ei: nos ex fornicatione non sumus nati. Circa primum duo facit. Primo ponit opinionem Iudaeorum de eorum origine; secundo excludit eam, ibi si filii Abrahae estis opera Abrahae facite. Sciendum est autem circa primum, quia Dominus dixerat eis quae vidistis apud patrem vestrum, facitis, ideo gloriantes se de carnali generatione, transferunt se ad Abraham. Unde dicunt pater noster Abraham est, quasi dicant: si spiritualem originem habemus, boni sumus, quia Abraham pater noster bonus est; Ps. CIV, 6: semen Abraham servi eius. Et, ut dicit Augustinus, nitebantur eum provocare, ut aliquid male diceret de Abraham, et esset eis occasio facere quod cogitabant, scilicet occidendi Christum. Sed Dominus, consequenter cum dicit si filii Abrahae estis, opera Abrahae facite, excludit hanc ipsorum opinionem tamquam falso prolatam, et proponit primo signum debitum filiationis Abrahae; secundo ostendit, hoc signum in Iudaeis non esse, ibi nunc autem quaeritis me interficere; tertio concludit propositum, ibi vos facitis opera patris vestri. Signum quidem filiationis alicuius est quod assimiletur ei cuius filius est: sicut enim filii carnales ut plurimum parentibus carnalibus assimilantur, ita et filii spirituales (si sint vere filii) debent spirituales parentes imitari; Ep. V, 1: estote imitatores Dei, sicut filii carissimi. Et quantum ad hoc dicit si filii Abrahae estis, opera Abrahae facite; quasi dicat: hoc signum esset quod essetis filii Abrahae, si eum imitaremini; Is. LI, 2: attendite ad Abraham patrem vestrum, et ad Saram quae peperit vos. Sed dubitatur hic, quod videtur quidem eos negare esse filios Abrahae, dubitative loquens si filii Abrahae estis, quod tamen affirmavit superius, dicens: scio quod filii Abrahae estis. Ad quod dupliciter respondetur. Uno modo, secundum Augustinum, quod supra affirmavit eos esse filios Abrahae secundum carnem; hic autem negat eos filios secundum imitationem operum, et praecipue fidei. Caro ergo illorum ex ipso erat, sed vita non erat; Gl. III: qui ex fide sunt, hi reputantur in semine. Alio modo, secundum Origenem, quod utrumque referatur ad spiritualem originem. Sed ubi nos habemus: scio quod filii Abrahae estis, in Graeco habetur: scio quod semen Abrahae estis; hic vero dicit si filii Abrahae estis, opera Abrahae facite; quia Iudaei quidem, spiritualiter loquendo, semen Abrahae erant, sed non eius filii. Differentia est inter semen et filium: nam semen est quid informe, et tamen habet in seipso rationes eius cuius est semen; filius autem, transmutato semine per virtutem informativam ab agente in appositam sibi materiam a muliere, superinducto nutrimento, similitudinem generantis habet. Eodem modo et Iudaei semen quidem Abrahae erant inquantum in eis aliqua ratio eorum quae Deus in Abraham infuderat apparebat; sed quia non ad perfectionem Abrahae pervenerant, ideo filii eius non erant: et propter hoc dicit eis si filii Abrahae estis, opera Abrahae facite; idest, ad perfectam imitationem operum eius satagite. Ex hoc autem quod dicit opera Abrahae facite, videtur quod quaecumque ipse fecit, et nos facere debemus. Ergo debemus plures uxores accipere, et ad ancillam accedere, sicut Abraham fecit. Respondeo. Dicendum quod praecipuum opus Abrahae est fides, per quam iustificatus est apud Deum; Gn. XV, 6: credidit Abraham Deo, et reputatum est illi ad iustitiam. Et ideo intelligendum est opera Abrahae facite, idest, ad similitudinem Abrahae credite. Sed contra hoc est, quia fides non videtur posse dici opus, cum contra opera distinguatur; Jc. II, 26: fides sine operibus mortua est. Respondeo. Dicendum, quod fides opus dici potest, secundum illud supra VI, 29: hoc est opus Dei, ut credatis in eum quem misit ille. Verum opus interius non est manifestum hominibus, sed soli Deo, secundum illud I R. XVI, 7: homines vident ea quae apparent; Deus autem intuetur cor. Inde est quod communius ea quae exterius sunt, consuevimus opera nominare. Fides ergo distinguitur non ab omnibus operibus, sed ab exterioribus tantum. Sed numquid omnia opera Abrahae debemus facere? Ad hoc dicendum, quod opus potest considerari dupliciter: vel secundum speciem operis eius, et sic omnia opera eius non sunt imitanda; vel secundum radicem eorum, et sic opera Abrahae imitanda sunt: quia quidquid fecit, ex caritate fecit. Unde dicit Augustinus, quod caelibatus Ioannis non praefertur coniugio Abrahae, cum eadem fuerit radix utriusque. Vel dicendum, quod omnia opera Abrahae imitanda sunt quantum ad signationem, quia omnia in figura contingebant illis, ut dicitur I Cor. X, 11. Consequenter cum dicit nunc autem quaeritis me interficere, ostendit, praedictum filiationis signum in eis non esse, et primo ponuntur Iudaeorum opera; secundo ostendit ea esse Abrahae operibus dissimilia, ibi hoc Abraham non fecit. Ostenduntur autem Iudaeorum prava opera esse et perversa, quia homicidae erant; unde dicit nunc autem quaeritis me interficere; Is. I, 21: quomodo facta est meretrix civitas fidelis, plena iudicii? Iustitia habitavit in ea, nunc autem homicidae. Sed hoc homicidium inaestimabile peccatum erat contra personam filii Dei. Unde quia, ut dicitur I Cor. II, 8, si cognovissent, numquam Dominum gloriae crucifixissent, ideo Dominus non dicit eos filium Dei quaerere interficere, sed hominem: quia etsi filius Dei dicatur passus et mortuus propter unitatem suppositi, hoc non est inquantum filius Dei, sed propter infirmitatem humanam, quia, ut dicitur II Cor. ult., 4, si crucifixus est ex infirmitate nostra, sed vivit ex virtute Dei. Et ut magis eorum homicidium exaggeret, ostendit, eos nullam mortis causam adversus eum habere; unde subdit qui veritatem locutus sum vobis, quam audivi a Deo. Ista veritas est quod dicebat se aequalem Deo; supra V, 18: quaerebant eum Iudaei interficere, quia non solum sabbatum solvebat, sed patrem suum dicebat Deum, aequalem se faciens Deo. Hanc veritatem audivit a Deo inquantum ab aeterno per generationem aeternam accepit a patre eamdem naturam quam ipse habet; supra V, 26: sicut pater habet vitam in semetipso, sic dedit et filio habere vitam in semetipso. Excludit autem duas causas propter quas prophetae mandabantur occidi in lege. Primo quidem propter mendacium, Dt. XIII, 5 ubi praecipitur, quod si aliquis propheta surrexerit loquens mendacium, aut fictor somniorum, interficiatur: et hoc a se dominus excludit, dicens qui veritatem locutus sum vobis; Pr. VIII, 7: veritatem meditabitur guttur meum. Secundo vero si aliquis propheta locutus fuerit ex nomine falsorum deorum, vel ex nomine Dei quod ipse non praecepit, occidi debebat, ut habetur Dt. XIII, 5. Et hoc Dominus excludit a se, cum dicit quam audivi a Deo. Consequenter cum dicit hoc Abraham non fecit, ostendit eorum opera dissimilia esse operibus Abrahae, quasi dicat: in hoc probatis vos non esse filios Abrahae, quia facitis opera contraria operibus eius: nam de eo legitur Eccli. XLIV, 20, quod servavit legem altissimi, et fuit in testimonio cum illo. Sed aliqui superflue obiiciunt, quod Christus ante Abraham nondum erat, et ideo Abraham hoc non fecit: non enim occidi potuisset qui non erat. Sed dicendum, quod Abraham non commendatur ex hoc quod non fecit in Christo, sed ex eo quod non fecit in simili persona, idest in his qui tunc veritatem dicebant. Vel dicendum, quod si Christus non venerat tempore Abraham in carnem, venerat tamen in mentem, secundum illud Sg. VII, 27: in animas sanctas per nationem se transfert, quem tamen Abraham non interfecit mortaliter peccando: de quo dicitur ad He. VI, 6: rursum crucifigentes filium Dei, et ostentui habentes. Consequenter cum dicit vos facitis opera patris vestri, concludit propositum; quasi dicat: ex quo non facitis opera Abrahae, ergo habetis aliquem alium patrem, cuius opera facitis. Simile habetur Mt. XXIII,32: vos implete mensuram patrum vestrorum. Consequenter cum dicit dixerunt itaque ei: nos ex fornicatione non sumus nati, ostendit eos non habere originem a Deo: quia enim iam ex verbis Domini cognoscebant eum non de carnali generatione loqui, ideo ad spiritualem generationem se transferunt, dicentes nos ex fornicatione non sumus nati et cetera. Ubi primo eorum opinionem proponunt; secundo eam Dominus excludit, ibi dixit ergo eis Iesus et cetera. In eorum autem opinione Iudaei unum negant et aliud asserunt. Negant se ex fornicatione natos: quod quidem, secundum Origenem, quasi improperando, Christo proponunt, latenter designantes, ipsum ex adulterio productum fore; quasi dicant nos ex fornicatione non sumus nati, sicut tu. Sed melius potest dici, quod sponsus animae spiritualiter Deus est, Os II, 19: sponsabo te mihi. Sicut autem fornicatur sponsa cum praeter sponsum suum carnalem, alium virum admittit; ita, in Scripturis, Iudaea fornicari dicebatur quando Deum verum deserens, idolis adhaerebat; Os I, 2: fornicans fornicabitur terra a Domino. Dicunt ergo Iudaei nos ex fornicatione non sumus nati; quasi dicant: si aliquando mater nostra synagoga a Deo recedens fornicata est cum idolis, nos tamen non recessimus, nec cum idolis fornicati sumus; Ps. XLIII, 18: nec obliti sumus te, et inique non egimus in testamento tuo, et non recessit retro cor nostrum; Is. LVII, 3: ascendite huc, filii fornicatricis, semen adulteri et fornicariae. Affirmant autem se esse filios Dei: quod videbatur sequi ex quo non credebant se natos ex fornicatione; unde dicunt unum patrem habemus Deum; Ma. II, 10: nonne unus est pater omnium nostrum? Jr. III: patrem vocabis me. Consequenter cum dicit dixit ergo eis Iesus etc., confutatur eorum opinio a Domino, et primo proponit divinae filiationis signum; secundo assignat rationem signi, ibi ego enim a Deo veni etc.; tertio ostendit eos a praedicto signo deficere, ibi quare loquelam meam non cognoscitis? Sciendum est autem circa primum, quod supra signum carnalis filiationis dixit esse opera exteriora, quae homines exterius operantur; hic autem signum filiationis divinae ponit interiorem affectionem. Nam filii Dei efficimur per communicationem spiritus sancti; Rm. VIII, 15: non accepistis spiritum servitutis iterum in timore, sed spiritum adoptionis. Spiritus autem sanctus causa est amoris Dei, quia caritas Dei diffusa est in cordibus nostris per spiritum sanctum, qui datus est nobis: Rm. V, 5. Signum ergo speciale divinae filiationis est dilectio; Ep. V, 1: estote imitatores Dei sicut filii carissimi, et ambulate in dilectione. Et ideo dicit si Deus pater vester esset, diligeretis utique me; Ps. XXIV, 21: innocentes et recti, qui sunt filii Dei, adhaeserunt mihi. Rationem autem signi assignat, dicens ego enim ex Deo processi et veni, et primo ponit veritatem; secundo excludit errorem, ibi neque enim a meipso veni. Veritas autem, quam proponit, est quod a Deo processit et venit. Sed sciendum est, quod omnis amicitia in coniunctione fundatur; unde et fratres se diligunt inquantum ex eisdem parentibus principium sumunt. Dicit ergo Dominus: vos dicitis quod filii Dei estis; sed si hoc esset, diligeretis me, quia a Deo processi et veni. Qui ergo non me diligit, non est filius Dei. Processi, inquam, a Deo, ut unigenitus ab aeterno, de substantia patris; Ps. CIX, 3: ante Luciferum genui te; supra I: in principio erat verbum. Veni autem, ut verbum caro factum et missus a Deo per incarnationem; infra XVI, 28: exivi a patre, ut verbum ab aeterno, et veni in mundum, ut caro, factum in tempore. Errorem autem excludit cum dicit neque enim a meipso veni: et primo excludit errorem Sabellii, qui Christum non ab alio originem habuisse dicit, sed idem esse patrem et filium in persona finxit. Et quantum ad hoc dicit neque enim a meipso veni; idest, secundum Hilarium, ego veni non a meipso existens, sed quasi ab alio missus, scilicet a patre, unde subdit sed ille me misit; Ga. IV, 4: misit Deus filium suum natum ex muliere, factum sub lege. Secundo vero errorem Iudaeorum, qui dicebant Christum non esse missum a Deo, sed falsum prophetam: de quibus dicitur: non mittebam eos, sed ipsi currebant. Et quantum ad hoc dicit, secundum Origenem, neque enim a meipso veni, sed ille me misit. Hunc petebat Moyses: obsecro, Domine, mitte quem missurus es. Ostendit autem eos ab hoc signo deficere, cum dicit quare loquelam meam non cognoscitis? Nam, sicut dictum est supra dilectio Christi est signum filiationis divinae: isti autem Christum non diligebant: unde manifestum est eos ab hoc signo deficere. Quod autem non diligunt, manifestant per effectum: nam effectus dilectionis alicuius est quod diligens libenter audit verba dilecti. Unde Ct. II, 14: sonet vox tua in auribus meis; vox enim tua dulcis. Et Ct. ult., 13: fac me audire vocem tuam: amici auscultant te. Quia ergo isti Christum non diligebant, durum videbatur eis etiam vocem eius audire; supra VI, 61: durus est hic sermo: quis potest eum audire? Sg. II, 15: gravis est nobis etiam ad videndum. Contingit autem quod aliquis non libenter audit verba alicuius, quia ea examinare non potest nec per consequens cognoscere, et ideo eis contradicunt; Jb VI, 29: respondete, obsecro, absque contentione (...) et non invenietis in lingua mea iniquitatem. Et ideo dicit quare loquelam meam non cognoscitis? Dicentes et interrogantes: quid est hoc quod dixit: quo ego vado vos non potestis venire? Et hoc ideo, inquam, non cognoscitis, quia non potestis audire sermonem meum; idest, ita durum cor habetis ad me, quod nec sermonem meum audire vultis.

[87476] Super Io., cap. 8 l. 6 Postquam dominus Iudaeos ostendit originem aliquam spiritualem habere et exclusit ab eis originem praesumptam, hic astruit veram, ascribens eis paternitatem Diaboli, et primo proponit intentum; secundo rationem eis assignat, ibi et desideria patris vestri vultis facere; tertio positam rationem manifestat, ibi ille homicida erat ab initio. Dicit ergo vos facitis opera Diaboli, ergo vos ex patre Diabolo estis, scilicet per imitationem; Ez. XVI, 3: pater tuus Amorrhaeus, et mater tua Cethaea. Cavenda est hic haeresis Manichaeorum, qui dicunt esse quamdam naturam mali, et gentem quamdam tenebrarum cum principibus suis, a qua corruptibilia omnia originem trahunt; et secundum hoc omnes homines secundum carnem ex Diabolo processisse. Ponebant autem quasdam animas ad bonam creationem pertinere, et quasdam ad malam; unde dicebant hoc dictum a Domino vos ex patre Diabolo estis, quia ab eo secundum carnem processistis, et animae vestrae sunt de mala creatione. Sed, ut Origenes dicit, introducere duas naturas propter differentiam boni et mali, simile videtur ei qui diceret alteram esse oculi videntis substantiam, alteram caligantis vel se avertentis. Quemadmodum enim oculi sani et lippi non differunt substantia, sed quaedam contingit causa deficiens, scilicet quae facit eum caligare; ita eadem est substantia et natura rei, sive sit bona, seu habeat in se defectum, quod est peccatum voluntatis. Non ergo Iudaei ut mali, dicuntur filii Diaboli natura, sed imitatione. Consequenter cum dicit et desideria patris vestri vultis facere, rationem assignatam exponit; quasi dicat: non estis filii Diaboli tamquam ab eo creati, et in esse producti sed quia eum imitantes, desideria patris vestri vultis facere, quae quidem mala sunt: nam sicut ille invidit homini, et occidit, Sg. II, 24: invidia Diaboli mors intravit in orbem terrarum, ita et vos mihi invidentes, quaeritis me interficere hominem, qui veritatem locutus sum vobis. Consequenter cum dicit ille homicida erat ab initio, positam rationem manifestat, et primo ponit Diaboli quam imitantur conditionem; secundo ostendit eos esse imitatores conditionis illius, ibi ego autem si veritatem dico, non creditis mihi. Sciendum est circa primum, quod in Diabolo duplex peccatum maxime pollet: scilicet peccatum superbiae ad Deum, et invidiae ad hominem, quem occidit. Sed ex peccato invidiae ad hominem quo infert nocumenta hominibus, cognoscitur a nobis peccatum superbiae et ideo primo ponit peccatum Daemonis contra hominem; secundo peccatum eius contra Deum, ibi et in veritate non stetit. Peccatum autem invidiae contra hominem est quod occidit eum; unde dicit: ille, scilicet Diabolus, homicida erat ab initio. Ubi sciendum est quod non ferro accinctus Diabolus occidit hominem, sed mala persuasione; Sg. II, 24: invidia Diaboli mors introivit in orbem terrarum. Et primo quidem introivit mors peccati, Ps. XXXIII, 22: mors peccatorum pessima, deinde vero mors corporalis, Rm. V, 12: per unum hominem peccatum intravit, et per peccatum mors. Et, ut dicit Augustinus, noli putare te non esse homicidam, quando fratri tuo mala persuades. Attendendum est autem, secundum Origenem, quod ille homicida dicitur non propter aliquem singulariter tantum, sed pro toto genere, quod peremit in Adam, in quo cuncti moriuntur, ut dicitur I ad Cor. XV, 22. Unde antonomastice homicida dicitur; et hoc ab initio, ex quo scilicet fuit homo, qui occidi poterat, ex quo potuit fieri homicidium: non enim posset occidi homo, nisi prius homo fieret. Consequenter cum dicit et in veritate non stetit, ponit peccatum Daemonis contra Deum, quod consistit in hoc quod avertit se a veritate, quae Deus est, et primo ostendit eum a veritate aversum; secundo ostendit eum veritati contrarium, ibi dum loquitur mendacium, ex propriis loquitur. Circa primum duo facit. Primo ostendit eum a veritate aversum; secundo manifestat quod dixit, ibi quia veritas in eo non est. Dicit ergo et in veritate non stetit. Unde sciendum est, quod duplex est veritas: scilicet vocis et operis. Veritas quidem vocis est qua quis profert ore quod gerit corde, et est in rerum natura; Ep. IV, 25: deponentes mendacium, loquimini veritatem unusquisque cum proximo suo; Ps. XIV, 3: qui loquitur veritatem cum proximo suo, qui non egit dolum in lingua sua. Veritas iustitiae, quando scilicet quis agit quod convenit sibi secundum ordinem suae naturae: de qua supra III, 21, dicit: qui fecerit veritatem, veniet ad lucem, ut manifestentur opera eius, quia in Deo sunt facta. De hac ergo veritate Dominus loquens dicit et in veritate, scilicet iustitiae, non stetit, quia deseruit ordinem suae naturae, qui erat ut Deo subiiceretur, et per eumdem beatitudinem suam et naturalis desiderii complementum consequeretur. Unde dum hoc per se consequi voluit, a veritate cecidit. Hoc autem quod dicit in veritate non stetit, potest dupliciter intelligi: vel quod numquam in veritate steterit; vel quod aliquando steterit, sed in ea non permansit. Sed hoc quod numquam fuerit in veritate iustitiae, potest habere duplicem sensum. Unum quidem secundum Manichaeos, qui dicunt Diabolum naturaliter malum esse: ex quo sequitur quod semper malus fuerit. Nam quod inest naturaliter, semper inest. Sed hoc est haereticum, quia in Ps. CXLV, 6, dicitur, quod Deus fecit caelum et terram, mare et omnia quae in eis sunt. Ergo omne ens est a Deo; omne autem quod est a Deo, inquantum est, bonum est. Et ideo alii dixerunt, quod Daemon ex sui natura bonus est a Deo creatus, sed in primo instanti factus est malus per liberum arbitrium. Et differunt isti a Manichaeis: quia illi dicunt Daemones semper fuisse malos, et naturaliter; isti vero semper malos, sed per liberum arbitrium. Sed posset alicui videri quod quia Angelus non est malus per naturam, sed per peccatum propriae voluntatis, peccatum autem est actus quidam, potuit fieri ut Angelus in principio actus fuerit bonus, sed in termino actus mali fuerit malus effectus. Manifestum est autem quod actus peccati in Daemone est creatione posterior, terminus autem creationis est ipsum esse Angeli: terminus vero operationis peccati est quod sint mali. Et sic ex hac ratione volunt quod impossibile sit quod in primo instanti quo Angelus esse coepit, fuerit malus. Sed haec ratio non videtur sufficiens, habet enim locum in motibus temporalibus tantum, qui successive aguntur, non autem in motibus instantaneis. Nam in motibus successivis aliud est instans in quo incipit actio, et aliud in quo terminatur: sicut si motus localis sequitur ad alterationem, non potest in eodem instanti terminari motus localis et alteratio. Sed in mutationibus instantaneis, simul et in eodem instanti potest esse terminus primae et secundae mutationis; sicut in eodem instanti quo illuminatur luna a sole, illuminatur aer a luna. Manifestum est autem quod creatio est instantanea, et similiter motus liberi arbitrii in Angelis, cum non indigerent collatione et discursu rationis; unde nihil prohibet simul et in eodem instanti esse terminum creationis, in quo fuit bonus, et iterum terminum liberi arbitrii, in quo fuit malus. Et hoc aliqui concedunt; sed dicunt hoc non fuisse, licet esse potuerit: et hoc propter auctoritatem Scripturae. Dicitur enim sub figura regis Babylonis de Diabolo, Is. XIV, 12: quomodo cecidisti, Lucifer, qui mane oriebaris? Ez. XXVIII, 13, dicitur sub persona regis Tyri: in deliciis Paradisi Dei fuisti. Et ideo dicunt, quod non fuit in principio suae creationis malus, sed quandoque bonus fuit, et per liberum arbitrium cecidit. Sed dicendum est, quod in primo instanti suae creationis non potuit esse malus. Cuius ratio est, quia nullus actus habet rationem peccati, nisi inquantum est praeter rationem naturae agentis voluntarii. In quolibet autem ordine actuum prius est actus naturalis; sicut in intelligendo, primo intelliguntur prima principia, et per ipsa intelliguntur alia, et, in volendo similiter, primo volumus ultimam perfectionem et ultimum finem, cuius appetitus naturaliter nobis inest, et propter ipsum appetimus alia. Quod autem secundum naturam fit, non est peccatum. Impossibile est ergo quod primus actus Diaboli fuerit malus. Fuit ergo Diabolus in aliquo instanti bonus, sed in veritate non stetit, idest, non permansit. Ad illud autem quod dicitur I Jn. III, 8: Diabolus ab initio peccavit, dicendum, quod ab initio quidem peccavit; quia ex quo incepit peccare, numquam desiit. Consequenter cum dicit quia non est veritas in eo, manifestat quod dixit. Quae quidem manifestatio intelligitur dupliciter. Uno quidem modo, secundum Origenem, ut sit manifestatio communis per specialem, sicut si vellem manifestare quod Socrates est animal per hoc quod est homo. Quasi dicat in veritate non stetit, sed cecidit; et hoc quia non est veritas in eo. Est autem duplex gradus non stantium in veritate. Aliqui enim in veritate non stant, quia non firmantur in ea, sed dubitant Ps. LXXII, 2: mei autem pene moti sunt pedes, pene effusi gressus mei. Aliqui autem quia totaliter a veritate resiliunt. Et sic Diabolus in veritate non stetit, sed ab ea recessit per aversionem. Sed numquid nulla veritas est in eo? Et quidem si nulla veritas sit, neque semetipsum intelliget, neque aliquid, cum intellectus non sit nisi verorum: quod est inconveniens. Dicendum est ergo, in Daemonibus esse aliquam veritatem, sicut aliquod verum. Nullum enim malum totaliter corrumpit bonum, cum ad minus, subiectum in quo malum est, sit bonum. Ideo Dyonisius dicit, quod in Daemonibus manent integra naturalia bona. Sic igitur aliqua veritas est in eis, sed non completiva, a qua aversi sunt, scilicet a Deo, qui est veritas et sapientia completiva. Secundo vero modo manifestatio ista est per signum, ut Augustinus dicit. Quia videtur quod potius debuisset contrarium dici. Ideo scilicet veritas non est in eo, quia in veritate non stetit. Sed sicut causa aliquando manifestatur per effectum, ita dominus voluit ostendere quod in veritate non stetit per hoc quod veritas non est in eo: esset enim in eo, si in veritate stetisset. Similis modus loquendi habetur in Ps. XVI, 6: ego clamavi quoniam exaudisti; quasi, ex hoc apparet quod clamavit, quia fuit exauditus. Consequenter cum dicit cum loquitur mendacium, ex propriis loquitur, ostendit quod Diabolus est contrarius veritati, et primo ponit intentum; secundo manifestat propositum, ibi quia mendax est, et pater eius. Veritati autem contrarium est falsum et mendacium; Diabolus autem est veritati contrarius, quia loquitur mendacium: et ideo dicit dum loquitur, mendacium loquitur. Ubi sciendum est, quod quicumque praeter Deum loquitur ex propriis, mendacium loquitur quamvis non quicumque mendacium loquitur, ex propriis loquatur. Solus autem Deus loquendo ex propriis, loquitur veritatem. Veritas enim est illuminatio intellectus; Deus autem est ipsum lumen, et ab ipso omnes illuminantur, supra I, 9: erat lux vera, quae illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum: unde et est ipsa veritas, et alii non loquuntur veritatem nisi inquantum ab ipso illuminantur. Unde, sicut Ambrosius dicit, omne verum a quocumque dicatur, a spiritu sancto est. Sic ergo Diabolus cum loquitur ex propriis, loquitur mendacium; homo etiam, cum ex propriis loquitur, mendacium loquitur; sed cum a Deo loquitur, tunc loquitur veritatem; Rm. III, 4: est autem Deus verax, omnis autem homo mendax, quantum est in se. Sed non omnis homo qui loquitur mendacium, loquitur ex propriis, quia quandoque hoc ab alio accipit: non quidem a Deo, qui est verax, sed ab eo qui in veritate non stetit et primo mendacium adinvenit. Et ideo ipse singulariter cum loquitur mendacium, ex propriis loquitur; III R. ult., 22: egrediar, et ero spiritus mendax in ore omnium prophetarum eius; Is. XIX, 14: Dominus immiscuit, idest miscere permisit in medio eius spiritum erroris. Propositum autem manifestat cum dicit quia mendax est, et pater eius. Quod quidem Manichaei male intelligentes, ponebant Daemonum generationes, putantes Diabolum patrem habere. Unde dicebant, quod Diabolus mendax est, et pater eius, idest Diabolus. Quod quidem non sic est intelligendum. Nam Dominus dixit, quod Diabolus est mendax, et pater eius, idest mendacii: non enim omnis qui mentitur, pater est sui mendacii. Nam, ut Augustinus dicit, si ab alio mendacium accepisti, et dixisti; tu quidem mentitus es, sed pater mendacii non es. Diabolus vero, quia aliunde non accepit mendacium, quo tamquam veneno hominem occideret, pater mendacii est, sicut Deus pater est veritatis. Diabolus enim primo mendacium invenit, cum scilicet mulieri mentitus est: nequaquam moriemini, Gn. III, 4. Quod qualiter verum fuerit, rei eventus postmodum comprobavit. Sciendum est autem, quod haec verba ab illo loco vos ex patre Diabolo estis, in libro de quaestionibus novi et veteris testamenti exponuntur de Cain, hoc modo: secundum quod ille dicitur Diabolus qui facit opera Diaboli, et vos eum imitamini. Cain homicida erat ab initio, ex quo scilicet Abel fratrem suum occidit, et in veritate non stetit, quia veritas non est in eo. Et hoc apparet, quia cum Dominus quaereret ab eo (Gn. IV, 9): ubi est Abel frater tuus? Respondit dicens: nescio, domine; numquid custos fratris mei sum ego? Unde ipse mendax est et pater eius, scilicet Diabolus, qui est pater eius impressione. Prima tamen expositio melior est.